Καλαμάρια γίγαντες στην Κρήτη

Πριν λίγες ημέρες, δυο ερασιτέχνες ψαράδες αλίευσαν στην θάλασσα Κεφαλά Αποκορώνου Χανίων ένα καλαμάρι, που ονόμασαν… «καλάμαρο», γιατί ήταν μεγάλων διαστάσεων, συγκρινόμενο με τα γνωστά μας καλαμάρια: Είχε μήκος 1,5 μ. και βάρος 8,1 κιλά! Τόσο μεγάλα καλαμάρια ξέραμε ότι ζουν σε μεγάλα βάθη και σπάνια αλιεύονται με δίχτυα.

Γράφει ο συγγραφέας, κ. Γιώργος Λεκάκης

Η θαλάσσια περιοχή της Κρήτης φημίζεται για τα μεγάλα καλαμάρια της, είτε είναι βαθύβια, είτε όχι. Τον Ιανουάριο του 2008 στην παραλία Κάτω Κουμ Καπί Χανίων, βγήκε στα ρηχά ένα καλαμάρι-θράψαλο, μήκους 1,5 μ. και βάρους 4,2 κιλών! Αυτό απαντάται, συνήθως, σε μεγάλα βάθη και φέρει δόντια στις βεντούζες των πλοκαμιών του. Δεν τα χαρακτηρίζουμε «καλαμάρια-γίγαντες» γιατί τέτοια λέμε τα καλαμάρια που έχουν μήκους πάνω από 3 μ. Υπάρχουν τέτοια;

Ας πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή… Όταν ο πρωτοπόρος ευρευνητής των βυθών, Γουίλλιαμ Μπίμπε, τον Αύγουστο του 1934, καταδύθηκε σε βάθος 1.000 μ., με μια μικρή βαθύσφαιρα και τον κατασκευαστή της, Ότις Μπάρτον, στ’ ανοικτά των Βερμούδων, περιέγραψε έναν κόσμο με «λαμπυρίζοντα φώτα, επαργυρωμένα χέλια, παλλόμενες μέδουσες, ζωντανές ίνες, σαν τα πιο λεπτοφυή και περίτεχνα σχοινιά, λιπόσαρκα τέρατα, με δόντια σαν βελόνες», κλπ. Όλοι τότε τον χαρακτήρισαν υπερβολικό. Ακόμη και οι συνεργάτες του! Η τεχνολογία, τότε, δεν τον βοηθούσε και μπόρεσε απλώς να σκιτσάρει μερικές από τις «λεπτές αποχρώσεις της αστείρευτης ζωής», που έβλεπε από το φινιστρίνι του στην θεοσκότεινη άβυσσο. Σήμερα, η νέα τεχνολογία μας αναγκάζει να τον επιβεβαιώσουμε…

Το «τερατώδες καλαμάρι» αρχιτευθίς, που φθάνει τα 18 μ.

Το «τερατώδες καλαμάρι» αρχιτευθίς (architeuthis ή κράκεν), το μεγαλύτερο από τα γιγάντια καλαμάρια, το οποίο έως το 2005 κανείς δεν είχε ειδεί ποτέ ζωντανό στο φυσικό του περιβάλλον, έπαψε πλέον να είναι «παραμύθι των ψαράδων». Ήταν αδύνατο να αιχμαλωτισθεί, να κινηματογραφηθεί ή να φωτογραφηθεί, επειδή συνηθίζει να ανεβαίνει σπανιώτατα στην επιφάνεια και μόνο νύκτωρ. Και όταν πεθαίνει, καταλήγει στον βυθό και σπανίως εκβράζεται στην στεριά. Κάποια όμως έχουν απ’ αυτά ευρέθησαν ως αχώνευτη τροφή σε στομάχια φαλαινών-φυσητήρων…

Το κράκεν είναι ένα από τα πλέον μυστηριώδη πλάσματα του βυθού. Επί αιώνες τα θαλάσσια αυτά «τέρατα» απέπνεαν φόβο και δέος στους ναυτικούς και τους ψαράδες. Ταυτίζεται με τα μυθικά θαλάσσια όντα των αρχαίων ελληνικών ναυτικών μύθων, τα θαλάσσια τέρατα κράκεν των νορβηγικών ψαράδικων μύθων, που επιτίθονταν σε πλοία και τα διέλυαν, αυτά που περιγράφει και ο Ι. Βερν στο «20.000 λεύγες υπό την θάλασσα». Τώρα πια, τα επιστημονικά δεδομένα έρχονται να επιβεβαιώσουν τα παραμύθια. Κι έτσι γίνεται πάντα: Προϋπάρχει το παραμύθι και πολύ αργότερα έρχεται η επιστήμη να το επιβεβαιώσει…

Θεωρητικώς οι επιστήμονες συμπεραίνουν πως το γιγάντιο καλαμάρι (architeuthis dux) μπορεί να φθάσει τα 17-18 μ. μήκος. Είναι ως εκ τούτου το μεγαλύτερο ασπόνδυλο της Γης! Λένε ότι μπορεί να ζήσει πολλές δεκαετίες, ίσως και να είναι αιωνόβιο. Τον Μάιο του 2004 ερευνητές επιστήμονες ανέλυσαν ισότοπα οξυγόνου από τους στατολίθους[1], που ευρίσκονταν στα κεφάλια τριών τέτοιων καλαμαριών, που είχαν αλιευθεί στον Ειρηνικό. Η ποσότητα των ισοτόπων δείχνει την θερμοκρασία που ζει. Και η θερμοκρασία δείχνει το βάθος. Ο Νηλ Λάντμαν (του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας) συμπέρανε ότι ένα αρχιτευθίς ζει σε βάθος 180-300 μ. – και όχι τριπλάσιο όπως νομιζόταν παλαιότερα. Και με την μέθοδο του άνθρακα-14 υπολόγισε την ηλικία των τριών καλαμαριών, και η οποία δεν ξεπερνούσε τα 14 έτη. «Στον ωκεανό υπάρχουν πολλά μυστήρια και αυτό είναι ένα από αυτά», κατέληξε ο Λάντμαν στην δημοσίευσή του στο περιοδικό «Θαλάσσια Βιολογία».

Τα άλλα όντα, πλην του γιγαντιαίου καλαμαριού, που συγκαταλέγονται στα θαλάσσια τέρατα, είναι

• το γιγάντιο χταπόδι του Ειρηνικού (octopus dofle), το μεγαλύτερο χταπόδι του κόσμου, με μήκος που φθάνει τα 10 μ. με περισσότερα από 10 ταυτοποιημένα είδη, και
• το κολοσσιαίο καλαμάρι (mesonychoteuthis hamiltoni), αγνώστου μήκους, που είναι ωπλισμένο με κοφτερά, σαν ξυράφια πτερύγια, για να σκοτώνουν τα θύματά του, αλλά και για την άμυνα, από τους φυσικούς εχθρούς του, που είναι μόνο οι φάλαινες.

Κι η θάλασσα θα είναι κατάπλεος από τέτοια πλάσματα…

Άλλα αλιευμένα καλαμάρια-γίγαντες

Τον Ιούλιο του 2002 η θάλασσα ξέβρασε στην παραλία Χόμπαρτι της Τασμανίας ένα τεράστιο θηλυκό καλαμάρι, μήκους 15 μ. και βάρους 250 κιλών! Το καλαμάρι εξεσβράσθη έπειτα από έντονη ερωτική συνεύρεση! Ειδικοί θαλάσσιοι βιολόγοι μετέφεραν αμέσως το γιγάντιο καλαμάρι σε μουσείο και το υπέβαλαν σε περαιτέρω εξετάσεις. Αποφάνθηκαν πως είχε κοινά χαρακτηριστικά με τα γνωστά μας καλαμάρια, αλλά και κάποια άγνωστα. «Το πλάσμα αυτό δεν έχει καμμιά σχέση με αυτά που γνωρίζαμε έως τώρα», είπε ο ζωολόγος Ντέιβιν Πέμπερτον και πρόσθεσε: «Έχουμε στα χέρια μας ένα πολύ σημαντικό εύρημα».

Ανήκει στην σπάνια κατηγορία «αρχιτευθίς». Καλαμάρια τέτοιου είδους οι επιστήμονες έχουν αντικρύσει περίπου 200, αλλά όχι εν ζωή. Αυτό ζει σε βάθος 500-1.000 μ.[2][2] Σ’ αυτό το βάθος θα διαλύετο κάθε πλάσμα που γνωρίζουμε από την πίεση του νερού. Χάρις σ’ αυτήν την ψαριά, όμως, οι επιστήμονες μπόρεσαν να βρουν πώς αναπαράγονται αυτά τα ζώα: Κάτω από το πλοκάμι του θηλυκού, ανακάλυψαν μια οπή, στην οποία εναποτίθεται το σπέρμα.

Η ίδια περιοχή «έδωσε» κι άλλα γιγάντια καλαμάρια, το 1986 και το 1991. Τώρα ένας άλλος κόσμος ανακαλύπτεται. Υπολογίζεται πως σε αυτά τα βάθη θα πρέπει να ζουν 10 εκατ. άγνωστα είδη ζώων. Οι μέδουσες θα πρέπει να έχουν μήκος 40 μ., τα καρχαριοειδή 5 μ. Ίσως τελικά σε αυτά τα βάθη να μην είναι τόσο αφιλόξενες οι συνθήκες για ζώα. Τι άραγε άλλα πλάσματα ζουν εκεί κάτω και με τι ομοιάζουν;

Ένα άλλο γιγάντιο καλαμάρι, μήκους 10,5 μ. και βάρους 184 κιλών, ευρέθη ως αχώνευτη τροφή σε στομάχι φυσητήρος στις Αζόρες. Ευρέθη ολόκληρο κι ανέπαφο! Η φάλαινα που το είχε καταπιεί ήταν μήκους 14 μ.! Οι πλέον θανάσιμοι εχθροί των γιγάντιων καλαμαριών είναι οι κητώδεις φυσητήρες…

Τον Σεπτέμβριο του 2005 δυο Ιάπωνες επιστήμονες, ο Τσουνέμι Κουμποντέρα (του Εθνικού Μουσείου Φυσικών Επιστημών) και ο Κιοΐτσι Μόρι (της Ενώσεως Παρατηρήσεως Φαλαινών), κατέγραψαν με τον φακό τους, ένα γιγάντιο κόκκινο-μωβ καλαμάρι αρχιτευθίς, μήκους 8 μ., σε βάθος 900 μ., στα παγωμένα νερά των νησιών Μπονίν του Β. Ειρηνικού και αφού παρακολουθούσαν αυτά τα όντα για 3 χρόνια! Το κατέγραψαν, μάλιστα, την ώρα που επιτίθετο σε δόλωμα γαρίδος! Ένα από τα πλοκάμια του πιάστηκε στο δόλωμα και προσπαθούσε τουλάχιστον 4 ώρες για να ξεφύγει! Αυτό ήταν το διάστημα, που οι ερευνητές τραβούσαν φωτογραφίες, ανά 30΄΄. Ο τρόπος που το γιγάντιο καλαμάρι παγίδευσε την λεία του είναι ολόιδιος με αυτόν που τα γιγάντια φίδια τυλίγουν το θύμα τους. Τελικώς, το ενόπλιον καλαμάρι… αφοπλίσθηκε, ξέφυγε, αφήνοντας πίσω ένα κομμάτι από το λευκό πλοκάμι του, μήκους 6 μ. Οι επιστήμονες το πήραν μαζί τους. Κι όταν το ακούμπησαν κολλούσε στα δάκτυλά τους και στο κατάστρωμα και δεν ξεκολλούσε εύκολα: Ήταν ακόμη ζωντανό! Οι επιστήμονες κατέληξαν: «Δεν είναι τόσο νωθρά όντα όσο πιστεύαμε. Αντίθετα είναι εξαιρετικά δραστήρια». Η είδηση αναφέρθηκε στην βρετανική επιθεώρηση “Proceedings B”.

Στην παραλία Μελίντες Πορτογαλίας, 80 χλμ. Ν. της Λισσαβώνος, τον Αύγουστο του 2002, εξεβράσθη νεκρό ένα άλλο καλαμάρι, μήκους 6,5 μ. και βάρους 50 κιλών. Την ανακοίνωση έκαμε εκπρόσωπος του Ωκεανογραφικού Μουσείου του Πορτίνιο ντα Αράμπιντα. Στην Ανταρκτική αλιεύθηκε καλαμάρι μήκους 5 μ. και βάρους 150 κιλών, το οποίο φιλοξενήθηκε στο ερευνητικό εργαστήριο «Τε Πα» του Ουέλινγκτον της Ν. Ζηλανδίας, στις 6 Απριλίου 2003.

Στην θαλασσία περιοχή του Οβιέδο Ισπανίας, τον Σεπτέμβιο του 2003 αλιεύθηκε ένα γιγάντιο καλαμάρι βάρους 80 κιλών – το δεύτερο που βρέθηκε στην θαλάσσια περιοχή μέσα σε 3 ημέρες! Έξω από τις ακτές της Αυστραλίας, τον Φεβρουάριο του 2001 αλιεύθηκε ένα ακόμη μεγάλο καλαμάρι, μήκους 4 μ. και βάρους 200 κιλών. Το διατήρησαν σε δεξαμενή με άλμη, ως θύον για την επιστήμη, έως ότου προσδιορισθεί το περιεχόμενο του στομάχου του και η ανάλυση του DNA του, με σκοπό να το εκθέσουν στο Μουσείο της Μελβούρνης. Τα δυο μακρύτερα πλοκάμια του γιγάντιου αυτού καλαμαριού, είχαν μήκος 8 μ. το καθένα, και μ’ αυτά συνέλεγε την τροφή του. Όταν το αλίευσαν αυτά είχαν αποσπασθεί από το κυίως σώμα του. Από δε την ανάλυση της τροφής του στομάχου του, που βρέθηκαν ψάρια και άλλα καλαμάρια, συμπεραίνεται, πως πρόκειται για σαρκοφάγο ζώο.

Μήκους 3,5 μ. ήταν το καλαμάρι που αλίευσε το αλιευτικό “Nuevo Zumaia” τον Αύγουστο του 2001 στον Νότιο Ατλαντικό. Τέλος, ένα άλλο τεράστιο καλαμάρι (taningia danae), που βιντεοσκοπήθηκε κι αυτό για πρώτη φορά σε μεγάλο βάθος στα νερά των νησιών Ογκασαουάρα, έξω από την Ιαπωνία, ανάβει… λάμψεις καθώς επιτίθεται, για να τυφλώσει την λεία του, ή για να μετρήσει αποστάσεις, ή απλώς για να… ερωτοτροπήσει με το δόλωμα! Το τεράστιο κεφαλόποδο φθάνει σε μήκος τα 2,3 μ. και ζει σε βάθος από 240-940 μ. Κι αυτό το καλαμάρι ήταν – έως τον Φεβρουάριο του 2007 – γνωστό μόνο από υπολείμματά του, που βρίσκονταν σε στομάχια φαλαινών φυσητήρων. Οι επιστήμονες το προσέλκυσαν με δολώματα και φθορίζουσες δάδες σε μέγεθος μολυβιού. Το βιντεοσκόπησε κι αυτό επίσης η ομάδα του δρ. Τσ. Κουμποντέρα.

Οι 2 από τους 8 βραχίονες του ζώου φέρουν κηλίδες βιοφωτισμού, οι οποίες ονομάζονται φωτοφόρα. Το καλαμάρι βιντεοσκοπήθηκε να εκπέμπει βραχείς και παρατεταμένους φωτεινούς παλμούς καθώς επιτίθετο στην λεία του. Όταν οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ένα ζευγάρι φθορίζουσες δάδες, η συμπεριφορά του κυνηγού-καλαμαριού έγινε πιο παράξενη: Περιφερόταν γύρω από τα φώτα, χωρίς να επιτίθεται, αναβοσβήνοντας και υτό τα φωτοφόρα του, με βραχείς παλμούς. Ίσως να νόμιζε ότι οι λάμψεις προέρχονταν από ένα άλλο καλαμάρι, και ίσως να προσπαθούσε να ερωτοτροπήσει μαζί του… Οι ερευνητές εντυπωσιάσθηκαν από το… φωτεινό show μέσα στην άβυσσο, αλλά και από την ταχύτητα του καλαμαριού. Νόμιζαν ότι τα μεγάλα καλαμάρια είναι γενικώς νωθρά και δυσκίνητα. Αλλά το συγκεκριμένο ενήλικο ζώο μπορούσε να κολυμπά με ταχύτητα έως και 9 χλμ./ώρα! Εντυπωσιακή επίδοση, δεδομένης της τεράστιας πιέσεως του νερού σε αυτό το βάθος.

πηγή:Αγωνας της Κρητης